Categorie: Theologie

Vorig jaar verscheen van de kinderboekenschrijver Guus Kuijer “Het boek van alle dingen”.
Het werd bekroond met de zilveren griffel 2005, maar wat mij betreft had dat ook de AKO-literatuurprijs mogen zijn.
In één woord een geweldig boek !
We schrijven 1951 en in het huis waar de hoofdpersoon (de dan negenjarige Thomas) opgroeit, bestiert vader met (letterlijk) harde hand het gezin. Hij doet dat vanuit zijn heilige overtuiging dat hij het gezin bij (zijn!) God moet bepalen.
Gaandeweg het boek besef je steeds meer waarom het joch ‘Thomas’ heet…….
Hij en zijn moeder en zus worden door de heer des huizes getiranniseerd maar hoe verder de tijd vordert, des te meer komen de drie in opstand.
Als ook een tante en een buurvrouw van Thomas zich in de strijd werpen dan gloort er hoop dat uit zal komen wat Thomas later wil worden: gelukkig !
Een recensie die ik vond bij bol.com sluit als volgt af:
“Gezamenlijk nemen de vrouwen het gezag over. En vader druipt met de staart tussen de benen af. Voor Thomas en zijn familie loopt het op een tweede Bevrijding uit. Misschien uiteindelijk voor Thomas’ vader ook wel. ”
Het is voor hem te hopen, zeg ik er maar bij….
Een schitterend boek dus; en dat voor maar € 11,50

Vandaag kreeg ik een aankondiging van een boek (Patrick Loobuyck: Moraal zonder God? – uitgever Meinema) waarin de schrijver meldt er van uit te gaan dat “er niets is” . Na een jaar studie Godsdienstwetenschappen kwam hij er achter dat hij niet (meer) geloofde.
Ook het zogenoemde religieuze atheisme wijst hij van de hand. Naar zijn zeggen is de natuur een blind spel van krachten.
T�ch vindt hij de traditie van het christendom waardevol, met name vanwege het morele concept.
Hij “pleit dan ook voor wat ik een moreel fictionalisme noem. Je hoeft niet echt te geloven in het discours om het toch te laten functioneren.”
En dan neemt hij het voorbeeld van de zon, waarvan men vroeger dacht dat die rond de aarde draaide.
“We weten ondertussen allemaal dat de aarde rond de zon draait, en toch blijven we zeggen dat de zon opkomt en ondergaat. We weten dat het niet klopt, maar toch werkt de uitdrukking nog. ”

Deze vergelijking gaat volgens mij mank.
We zeggen dan inderdaad nog wel dat de zon opkomt en ondergaat, maar dat is meer een zegswijze geworden.
We hechten geen letterlijke waarde aan die uitspraak – we gebruiken die alleen om duidelijk te maken wat we bedoelen.
Er zit geen morele of ethische lading in.
Dat is met het christelijk geloof wel wat anders lijkt me.
Loobuyck zal dan wel niet geloven – anderen hebben dat wel.
Loobuyck kan dan wel zeggen dat “er niets is” – anderen kunnen daar anders tegen aan kijken.
Loobuyck wordt niet verketterd omdat hij zaken afwijst of ontkent – dat was bij Copernicus wel anders.
De bewijzen zijn er dat de aarde om de zon draait.
Er zijn geen bewijzen voor het bestaan of het niet-bestaan van God.

Dat de zon om de aarde draait is dus (bewezen) fictie !
Dat kun je van het geloof in God niet hard maken lijkt me.

Maar desondanks: toch wel een aardige insteek – misschien voor de vakantie maar eens aanschaffen dat boek….

(Letterlijk tussen haakjes: in Gezang 280, vers 1 wordt dus eigenlijk gezegd dat Jezus nooit en nergens zal heersen – immers gaat de zon niet om de aarde om….)

Uit ‘Nietzsches tranen’ (zie bericht hieronder) ook het volgende citaat:
‘Als u God doodt, moet u ook de beschutting van de tempel verlaten’ (p. 193).
Dit roept bij mij twee opmerkingen op.
1. Het is maar wat je daaronder verstaat: God doden. Nietzsche had daar bepaalde opvattingen over. Maar we kennen van het midden van de vorige eeuw ook nog de God-is-dood theorie. Bepaalde Godsbeelden kunnen wat mij betreft inderdaad verbannen worden; en de mensen die dat dan doen hoeven wat mij betreft de kerk zeker niet te verlaten.
2. Geldt het omgekeerde ook? : Als je God liefhebt, dan moet je de beschutting van de tempel zoeken ?
Kun je het maken om als gelovige buiten de kerk te blijven, buiten het kerkverband?
In je eentje geloven – kan dat �berhaupt?
Soms kan de kerk(elijke organisatie) ook een belemmering vormen denk ik.
Aan de andere kant: de kerk – dat zijn de mensen die erin participeren.
Dus: bevalt het niet – probeer het dan (van binnenuit) te veranderen en loop niet direct de kerkdeur uit.

Ik kan het niet laten om hier wat aandacht te besteden aan het boek met genoemde titel (auteur: Yalom).
Een schitterend boek waarin Nietzsche, Freud, Breuer, psychotherapie, hypnose en dergelijke allen een plek krijgen.
De prachtige wisselwerking tussen de patient Nietzsche en de arts Breuer, waarbij de rollen op een bepaald moment worden omgedraaid: mooi gevonden en fantastisch verwoord!
Voor mensen die op zoek zijn naar zichzelf (wie ben ik en wat wil ik eigenlijk) een must !!
Enkele citaten:
– het is veel makkelijker iemand anders te gehoorzamen dan jezelf meester te zijn
– onze verantwoordelijkheid in het leven is het scheppen van het hogere, niet het voortplanten van het lagere
– word wie je bent
– wat mij niet doodt maakt me sterker
– dat de dood zal komen – dat betekent niet dat het leven geen waarde heeft
– we verzinnen wat we ervaren – en wat we verzonnen hebben kunnen we ook vernietigen
– sterf op het juiste moment – leef wanneer je leeft
– bouw een nieuwe ik op de as van je leven

Uit teksten van de Deense filosoof Sören Kierkegaard (1813-1855) zou men kunnen concluderen dat de betekenis van een tekst niet afhangt van de intenties van de schrijver.
Pieter Vos vervolgt in zijn dissertatie “De troost van het ogenblik” (Kierkegaard over God en het lijden) “dat de lezer nooit werkelijk toegang kan krijgen tot deze intenties” (blz. 37).

Hoe zit het met ‘heilige’ geschriften, zoals de Bijbel en Koran ?
Zijn die dan wel ‘uit’ te leggen ?
Of is alles wat er over gesproken wordt ‘inlegkunde’?

Vergelijk de betekenis van een boek of een film: de lezer of kijker interpreteert de tekst of het beeld op basis van zijn of haar eigen referentiekader (opvoeding, sociale context, kennis van cultuur, levenservaringen enz.).
Laat tien mensen hetzelfde boek lezen of dezelfde film bekijken en vraag vervolgens om in (say) vijftien woorden een typerende samenvatting te geven: er zullen tien verschillende verhalen komen.
De zogenoemde ‘receptie’, de ontvangst van tekst of beeld, bepaalt dus de betekenis van het boek of de film.

Geldt dit ook voor Bijbel en Koran ?

Een wegens moord tot twintig jaar veroordeelde Roemeen heeft bij de rechtbank in Timisoara een aanklacht ingediend tegen God. Hij vindt dat het opperwezen hem onvoldoende heeft beschermd tegen de invloed van de duivel. De bajesklant stelt in zijn aanklacht dat hij bij zijn doop een contract is aangegaan met God, die zich daarmee verplichtte hem te beschermen tegen de duivel en andere onaangenaamheden in het leven. Volgens de Roemeen is God in gebreke gebleven. Hij beticht hem van bedrog en ambtsmisbruik. (bron www.nu.nl)

Ja, hier stuiten we op de aloude vragen over de vrije wil van de mens of de leiding van God over alles.
Maar er zijn meer vragen die opkomen:
Welke verplichting stond voor de man zelf in het ‘doopcontract’?
En wat is er besproken in het doopgesprek dat aan de feestelijke kerkelijke gebeurtenis is voorafgegaan?
En als God hem nu eens wel tegen alles heeft beschermd, maar hijzelf koos er voor om die bescherming te doorbreken?
Dus: wie is hier in gebreke gebleven, wie pleegde bedrog ?
Zou God als getuige ter rechtzitting worden opgeroepen?
Zou Hij/Zij onder ede staan ?
Wie gaat er als getuige-deskundige optreden?

Nou ja, zo’n klein berichtje roept dus meer vragen op dan dat het informatie verschaft…..

“Maar dat kan toch niet, over water wandelen? Nee, dat kan niet.”
en
“Ik heb een gedicht gemaakt. Het begint zo: Mijn vrouw is een roos. Is dat waar of is dat niet waar?
en als ik voor jou een gedicht maak dat zo begint: Je moeder is een engel, is dat dan waar of is dat niet waar?
Het is waar. Het is niet letterlijk waar, maar toch is het waar.”

Twee citaten uit het voorwoord in de nieuwe (kinder)bijbel “Koning op een ezel” van Nico ter Linden.

Waarom zou men vroeger niet dezelfde stijlvormen gehanteerd kunnen hebben als tegenwoordig?
Hoe belangrijk is het eigenlijk om te geloven dat iets historisch waar is gebeurd?
Is het niet veel belangrijker om te geloven in de boodschap die men er mee heeft willen overbrengen?
(De vraag stellen is hem eigenlijk al beantwoorden…..)
De waarschuwing is dus: mensen die de bijbel van kaft tot kaft als historisch en letterlijk waar nemen – zij kunnen deze nieuwe bijbel van Nico ter Linden beter niet aanschaffen.
Voor mensen die het verhaal achter het verhaal willen weten – die willen weten waarom die verhalen ons zijn en worden overgeleverd – voor hen is dit mooi uitgevoerde en geillustreerde boek een aanrader.

In Matteus 22: 1 – 14 staat de parabel van het bruiloftsfeest – mensen die afhaken – anderen die op de tweede uitnodiging toch komen opdagen – maar eentje heeft geen bruiloftskleed aan.
De laatste zin heeft volgens mij veel leed veroorzaakt:
“Velen zijn geroepen, maar slechts weinigen uitverkoren.”
Wie het laatste boek van Jan Siebelink (‘Knielen op een bed violen’) leest, die gaan de koude rillingen soms over de rug.
Hoe mensen gebukt kunnen gaan onder een eenzijdige uitleg van dit stuk ‘evangelie’….
Voor mijn opleidingsmodule Homiletiek wil ik hier een preek over maken.
Ik heb al een en ander op papier maar ben benieuwd hoe anderen tegen dit vers aankijken.
Heeft iemand suggesties ??

Wil je een reactie plaatsen, klik dan hieronder op opmerkingen.
Wel reageren maar liever niet op deze site, mail me dan.