Hier staot altied mien leste preek in et Stellingwarfs.
====================================
Ooldelaemer 26 september 2021
Deuteronomium 30: 11-20
Markus 5 : 1-20
“Hoe gaot et d’r mit?” Dat is een vraoge die we in et daegeliks leven nogal es tegen kommen. Zo now en dan wodt d’r drekt wat aachteran zegd: “Hoe gaot et d’r mit, goed ?? En dan verwaachten de meensken vanzels daj’ niet muuilik doen zullen en votdaolik “Ja”, zeggen.
Ie kun et an de meensken wel vernemen wie as zoe’n vraoge uut fesoen steld
of bi’j wie die vraoge recht uut et hatte komt. Aj’ deur de wieze waorop et vraogd wodde, al deur hebben dat de vraogesteller gien echte belangstelling veur jow het, dan zeg ie: “Ja heur, et gaot goed!“ Mar as iene et beste mit jow veur het en echt weten wil hoe as et gaot, dan zeg ie eerder hoe aj’ je op dat mement vulen. En zit ie dan even wat in de onderwal van et leven, dan zeg ie: “Now, nee, ik maek even een wat minne tied deur.”
Veurige weke wodde kickbokser Rico Verhoeven interviewd veur de radio. Doe him vraogd wodde naor zien inspiraosie en zien mooiest boek, doe nuumde Verhoeven et boek dat Oprah Winfrey schreven het: Wat is jou overkomen?
Et gaot d’r in et leven omme, zo zee Verhoeven, daj’ je inleven gaon in aandere meensken. As iene slim vervelend tegen jow döt, dan kuj’ him verwieten maeken en zeggen: “Hool daor now toch es mit op!”
Mar ie kun him of heur ok de vraoge stellen: “Hoe komt et toch daj’ mi’j dit andoen? Wat knecht en knoeit jow zo, daj’ dat op disse meniere uteren moeten?” Dan staoj’ dus niet stille bi’j de vraoge ‘waoromme overkomt mi’j dit?, nee, dan vraog ie: “Wat is jow overkommen?”
In et verhael over de bezetene kommen wi’j Jezus tegen as zoe’n echte vraogesteller, iene die altied mit de aander begaon is.
Laowe eerst es dudelik kriegen waor dit verhael eins over gaot. Dit verhael, gemiente, wodt niet zo vaeke lezen in de karken. En dat is niet zo wonderlik, want et is een tegendraods verhael. Tegendraods omdat d’r dingen in veurvalen, krek op een aandere wieze as dawwe van Jezus wend binnen.
Jezus komt mit zien volgelingen in et laand van de Gerasenen. Daor woonden niet-joden, heidens die varkens hullen – onreine beesten. Daor is et riek van de duusternis.
En votdaolik kwam d’r een onreine, een bezetene uut zien hol. Een wildeman. De man huust bi’j de greven op et hof. Hi’j het zien huus waor gien thuus is. Hi’j leeft waor gien leven is. Hi’j staot elke dag oge in oge mit de dood mar is zels veroordield om veerder te leven. Zien leven is on-leven;
zien meniere om mit aanderen in de kunde te kommen is juust alle kontakt uut de wege te gaon.
As et d’r op ankomt dan lidt disse man an de meensken om him henne, mar et meerste nog lidt hi’j an himzels. Wi’j zollen vandaege-de-dag zeggen: et is een paria, een drop-out – een levende dooie. Een meenske zonder innerlik hoolvaaste, zonder identiteit.
Deur de meensken om him henne is hi’j bruukt as zundebok en deur heur is hi’j votjagd naor de raand van et leven, naor et laand van de dood.
Hi’j is innerlik verscheurd: onvri’j, het gien maacht meer over himzels, hi’j midt et kontakt mit de meensken om him henne; zi’j bin een bedrieging veur him. De man woont in een saemenleving daor riekdom en welveert is mar dat gaot wel over de roggen van slaachtoffers zoas disse man.
Now staot d’r dat disse man bezeten is deur demonen. Mar dan moe’n wi’j niet daenken dat disse man veer van oons of staot. Want demonen kuwwe zels ok tegenkommen in het leven. Vrekkerighied, kwaodaorighied, ofgeunst,
langst naor macht en gao mar deur. Mar awwe disse man in gedaachten hebben kuwwe ok daenken an meensken in psychische en sociaole nood, meensken die heurzels weeromme trekken uut de wereld of deur aanderen butensleuten wodden.
De wildeman – hi’j is vertwiefeld. Dag en naacht raost hi’j om andacht en stienigt hi’j himzels. Hi’j raost om hulpe, mar as de meensken him die geven willen dan nemt hi’j die niet an – dan slat hi’j om him henne en kommen d’r ongekende krachten in him naor boven.
Dat wat hi’j et liefste wil, waor hi’j naor longert, daor is hi’j ok slim bange veur – en dat is de andacht van de meensken om him henne. Hi’j stienigt himzels, dat wil zeggen dat hi’j ofstaand nemt van zien eigen persoon; hi’j vlocht veur aandere meensken, mar meer nog vlocht hi’j veur himzels.
En, gemiente, ok bi’j oons speulen dit soorte van dingen him wel es of. Wi’j bin niet tevreden mit et leven dawwe hebben, mar een echte konfrontaosie mit oonszels durven we niet an te gaon. Bange awwe binnen veur dat wat d’r aachter weg kommen zal. En zo zal et ok de Gerasenen gaon wezen. In de wildeman kommen as et waore alle meensken uut et dörp bi’jmekere; ze bienen him vaaste mit kettens, mar bliekber niet zo dat de wildeman him niet meer losmaeken kan. Dat kan d’r op duden dat ze naor buten toe wél, mar innerlik niét echt willen dat hi’j weer beter wodt. Want now kun ze heur frustraosies op him uutleven, mar as hi’j weer opknapt wezen zol, waor moe’n ze daor dan mit henne? Dan bin ze weer op heurzels anwezen.
De meensken kommen mit kettens en boeien as willen ze him dudelik maeken: “wi’j willen jow wel helpen, jonge, mar dan zul ie je anpassen moeten en dan moej’ je verstaandig gedregen.” Mar de man is al bunnen – bunnen in himzels! En hi’j verdreegt gien biening mit of van aanderen! Et vremde is dat hi’j wel van heur ofhaankelik is; hi’j kan niet zels an zien gerak kommen. De meensken zorgen veur zien eten, de meensken die hi’j as bedrieging erveert.
Mar dan.. .. Hi’j lopt op Jezus an… en, zo zol et gebrukelik veerder gaon: hi’j vragt om beter te wodden.
Mar hier niet! Hi’j is zo wend an zien on-leven, dat hi’j vragt: pienig mi’j niet! Hi’j dust de konfrontaosie mit zien eigen ik niet an te gaon! Hi’j blift liever in de helle die zien leven is: Help mi’j niet! Een tegendraods verhael! Disse zieke het zien ziekte neudig; hi’j is d’r ofhaankelik van wodden. Hi’j is dan misschien bange veur zien ziekte mar meer nog is hi’j bange veur de bevri’jding daorvan.
En om beter te wodden moej’ inderdaod vaeke eerst deur een hel. Meensken die in therapie west hebben, die kun daor over mitpraoten. Ie kommen mit een prebleem bi’j de therapeut; mar veurdaj’ van dat prebleem of binnen
moet eerst alles dat jow knecht en knoeit uutdreven wodden en dat moej’ dan eerst allemaole verwarken. Vule het te kriegen mit benauwdens, benauwdens veur jezels en benauwdens veur de miening van aanderen.
Sören Kierkegaard, de Deense filosoof het es schreven: meensken bin niet alliend bange omdat ze zundig binnen, mar as et d’r op ankomt bin ze zundig omdat ze aangst hebben en daordeur niet heurzels binnen.
En zo is et vaeke: meensken durven de eigen waorhied niet te leven uut aangst veur de miening en reakties van aanderen.
De konfrontaosie mit Jezus brengt de man opni’j an et twiefelen: Vanzels! Wie leerd het himzels mit stienen te slaon zal iene die him vrundelik integen komt, niet liefhebben mar haeten! Hi’j die veur andacht vlochtet zal ni’je andacht mit raozeri’je be-antwoorden. Hi’j die leeft mit en bi’j de dood, zal de man, die him leren wil et leven as een kaans te zien, niet aksepteren willen.
En dan staot d’r dat Jezus al perbeerd hadde de onreine geest uut de man weg te kriegen. En wi’j mar daenken dat Jezus altied alles klaorkriegen kon? Hier dus niet. Et lokte Jezus die eerste keer niet! Een tegendraods verhael!
De man had bliekber murken dat Jezus dit perbeerd hadde en was daoromme op him ofgaon en hadde smeekt him juust niét te helpen. Jezus moet him dus helpen deur him niét te helpen! Nog es: een tegendraods verhael!
Et veuruutzicht op een bevri’jding vuult de man as een anslag op zien leven. Eerst was hi’j veroordield tot een bekneld leven – now liekt et d’r op dat hi’j veroordield wodt om vri’j te wezen. Daoromme het Jezus muuite him beter te maeken.
Mar dán, dan vragt Jezus him naor zien naeme – in Israël was dat de vraoge om te vernemen wie iene zels was. En ok dat is weer een therapeutisch gegeven: Wie bin ie aenlik? Wat leeft d’r in jow? De wildeman hoeft him niét of te vraogen wat hi’j doen moet of hoe of wat hi’j geleuven moet. Nee, de ienvooldige vraoge is: Wie bi’j’ warkelik zels? Niet uutgaonde van verwaachtings die aanderen van jow hebben en rollen die aanderen jow in et leven opdringen. Niet: wie moej’ wezen, mar: Wie bin ie ??
Mar uut et antwoord dot blieken dat de man nog gien eigenhied het, nog gien eigen ik. Hi’j nuumt himzels Legioen; want ze bin mit vule. “Legioen! Legioen!! Ik bin verscheurd! Binnen in mi’j is et een helle. Ik wete niet wie ik bin, ik bin vormd deur een massa kompleksen.”
En is ’t niet zo dawwe oonszels daor wel in herkennen kunnen? Alliend komt et vaeke op een aandere meniere naor buten! Ok wi’j kun van binnen verscheurd wodden. Ok wi’j hebben vaeke verschillende levens in oonszels. Hoe vaeke heuren aanderen niet in oonze uutspraoken. juust oonze vader of moeder praoten, oonze baos of kollega, oonze schoelemeester of domenee.
Biwwe oonzels wel in et leven of hewwe oons zels in de boeien sleugen van aanderen? Toegelieke zien we die aanderen vaeke ok as bedrieging. Zi’j laoten oons vaeke blieken dawwe gien eigen leven hebben, dawwe et leven van die aanderen leven. Dawwe niet dichte bi’j oonszels kommen kunnen. Dawwe niet léven – mar leefd wódden.
Jezus, zo lat de man weten, Jezus praot mit alle instaansies in him; mit de vader, de moeder, de baos, de schoelemeester, de domenee, de kammeraod en gao mar deur. En liekas in een therapie moet eerst alles tegen mekeer batsen en uutdreven wodden. In oons verhael gebeurt dat deur de demonen in de varkens te jaegen. Onreine geesten heuren in onreine beesten. Niet de zundebok, die de meensken van de man maekt hebben, mar de demonen wodden – in de varkens – over de rots kieperd. Jezus kan in twiede instaansie de demonen an; hi’j is machtiger as de duustere maachten.
Mar et volk vint et mar niks en erveert et hiele gebeuren as een bedrieging. De man die deur heur boeid wodde en an de ketten legd, wodt deur Jezus vri’j maekt. Zi’j behaandelden him jaorenlaank op heur meniere en dochten him zo helpen te kunnen. Mar de waore hulpe komt van Jezus. Et volk keus perti’j veur de demonen in de man – Jezus kiest veur de man zels: wie bin ie?
Now Jezus de man van de demonen bevri’jded het is et volk zien zundebok kwiet – en wo’n ze mit heurzels konfronteerd. Zi’j zuken daoromme een ni’je zundebok, en vienen die in Jezus. Ze vraogen him daoromme uut heur laand vot te gaon. En liekas altied bi’j de genezingsverhaelen in et Ni’je Testement vragt de man an Jezus om mit him mitgaon te meugen. Mar, en dat past weer hiel goed in dit tegendraodse verhael: altied mag et, mar hiere niet! Jezus wil niet dat de man die op et laest bevri’jded is van alderhaande banen, openi’j bunnen wodt deur him hielemaole op Jezus te verlaoten. De man mag niet opni’j ofhaankelik wodden! Hi’j is vri’j en moet dat blieken laoten an de meensken die mienden him an de ketten te hebben. Hi’j was een uutstotene mar moet him weer opnemen laoten in de gemienschop. Hi’j had nooit een thuus mar krigt d’r iene van Jezus. En dat is hiere dus niet: Volg mi’j!, mar dat is: Neem et veur jow bestaonde en bedoelde plak in de wereld in! Kom bi’j jowzels!
Eerst beston de man uut tegenstellings: Hi’j is ienzem …….mar nuumt himzels Legioen; hi’j stienigt himzels …….mar vragt Jezus him niet te pienigen; hi’j lopt naor Jezus en vaalt veur him daele……, mar zegt dat hi’j niks mit him te maeken hebben wil. Daormit is et een arg tegendraods verhael! Tegenstellings. De man was verscheurd; mar Jezus zorgt d’r veur dat de man weer een ienhied wodt.
En Jezus vragt him God te loven en te priezen. Mar de man looft en priest Jezus, de man die him een echte vraoge steld hadde: Wie bin ie? En eerst hi’j kon alliend mar zeggen: ik, ik wete et niet – ik bin zovule toegelieke. Mar Jezus geft him zien eigenhied weeromme – en hi’j kan weer himzels wezen.
Mar now: wat wil dit verhael oons dudelik maeken? Wi’j begrepen al dat et een tegendraods verhael is. Mar daordeur is et gien minder biebels of minder waor verhael! Ok an oons is ommes de vraoge: wie bin wi’j warkelik? Bin wi’j oonszels in et leven of wo’n wi’j in beslag neumen deur aanderen of deur aandere dingen? Hewwe een eigen persoonlikhied ontwikkeld of biwwe nooit de kiendshied ontgruuid en doe’we en daenken we de dingen omreden aanderen zo doen en daenken? Bin wi’j wel vri’j van binnen? Of biwwe bunnen en wo’n we knecht deur eigen hebberighied, kwaodaorighied, ofgeunst, langst naor macht en gao mar deur?
Laoten wi’j deur God de demonen uut oons uutdrieven of biwwe liever niet oonszels en zeggen wi’j: Help mi’j niet! Die man die altied huusde bi’j de graeven op et hof – hi’j wodt openi’j in et leven reupen en hi’j wodt de gemienschop instuurd. Ok veur oons is de opdracht om uut oons doodse bestaon te kommen en te kiezen veur et leven. En waor de dood zien schaad op leit, daor gaot de zunne schienen. Veur meensken die in de onderwal van et leven zitten, veur meensken die muuite hebben heurzels te wezen het Jezus zien laoten dat et de muuite weerd is om te warken an geleuve en vertrouwen.
Wi’j meugen d’r van God wezen zoawwe zels binnen ! Daoromme zegt God oons: Kom uut et graf dat jow omsluut; ik heb j’ in ’t leven reupen.
(c) Jan Koops
======================================