Scroll naar beneden voor de diverse columns van dit jaar of klik direct naar:
Topnerd Tycho
6 december 2017
Wat gun ik het mensen om van de jarige Sint een prachtig boek te krijgen.
Van boeken krijg je immers nooit genoeg. Hoewel, mijn vrouw en ik huren sinds enige tijd een leegstaand kapelletje om onze boeken niet in bananendozen te hoeven wegstoppen. Een boek dat niet in die kapel belandt maar thuis in de boekenkast blijft, is ‘Het geheime logboek van topnerd Tycho”. Een schitterend kinderboek over geloof en wetenschap, evolutieleer en Genesis. Het boek is geschreven door de Delftse fysicus Cees Dekker, samen met kinderboekenschrijfster Corien Oranje.
Het lijkt er op dat Dekker ook in dit kinderboek een soort verantwoording aflegt over zijn eigen standpunt.
Een boek van een fysicus over geloof en wetenschap: dat kan gemakkelijk tot een droog theoretisch verhaal leiden, maar dat is het allerminst geworden.
Aan de hand van een ingeslagen meteoriet op het fietsenhok van zijn school beleeft Tycho, de zoon van een kaasboer, een leerzame ontdekkingstocht door de wetenschap. Hierbij speelt uiteraard ook zijn meester Jan Jaap een rol. De beangstigende meteorietinval is natuurlijk aanleiding om thema’s als evolutie, oerknal, fossielen en dergelijke klassikaal te bespreken. Meester Jan Jaap probeert duidelijk te maken dat het voor ‘waar’ houden van de evolutieleer of de oerknal, geen belemmering hoeft te zijn om ook te geloven.
Tycho leert over dit soort kwesties niet alleen in de klas. Hij wordt beetje bij beetje ook wijzer door contacten (o.a. via mail en apps) met zijn oom, Prof. Dr. Jeroen, die alles weet van sterren en planeten Volgens een recensent is deze professor de alter ego van auteur Cees Dekker.
Als oom Jeroen op de christelijke school van Tycho over zijn vak komt vertellen is dat voor enkele ouders reden tot protest. Er blijven immers altijd mensen die moeite hebben met de combinatie geloof en wetenschap.
Voor Tycho is er trouwens ook een prachtige ontluikende liefde met Christi, de dochter van een dominee.
Een prachtig boek dat de nieuwsgierige kinderen hints geeft voor verdere informatie, onder andere video’s die je te zien krijgt door de QR-codes in het boek te scannen met je mobiel. Oh ja, ook zeer lezenswaardig voor volwassenen!
= = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = =
Krista
11 oktober 2017
Mijn vader kun je niet zien
Zonder mij kun je niks doen. Zoals een auto niks kan zonder benzine en een computer niks kan zonder stroom, zo kan jij niks zonder mij. Dit zijn citaten uit het schitterende boek ‘Het kind van Overal en Nergens’ van Jaap Dijkstra, oud-inwoner van Oosterwolde, voormalig predikant in Frieslands End en een van mijn HBO-docenten.
Een ‘spannend en leerzaam boek voor jeugd vanaf negen jaar’ zo vermeldt de achterkant. Maar ook ik, 63 lentes inmiddels, heb het in één adem uitgelezen. En dat niet zozeer vanwege de spanning (dat ook!) en niet zozeer vanwege de herkenbaarheid (dat ook!), maar vooral vanwege de rijkdom aan ‘universele levenslessen en filosofische en spirituele thema’s’, zoals de achterkant belooft.
Kinderen vanuit diverse levensbeschouwelijke achtergronden zullen zich herkennen in de belevenissen van Sem, zoon van een boswachter. Sem maakt dingen mee die in zijn omgeving niet worden begrepen. En dat maakt dat zijn leven niet altijd zonder hobbels verloopt.
Maar naarmate hij meer op die bijzondere ervaringen en zijn daarop gebaseerde intuïtie vertrouwt, geeft hij zich er ook steeds meer aan over. Dat leidt tot een dieper inzicht in het geheim van het leven. En het zorgt er voor dat hij goed leert omgaan met bedreigingen, angsten en verlieservaringen.
Is het daarmee een boek vol theologische en filosofische beschouwingen? Nee! Het is een spannend boek waarin vriendschap, pesterijen, hutten bouwen en valkuilen en dergelijke veel herkenning zullen oproepen. Maar de rode draad in het boek verwijst naar dat wat boven het alledaagse uitstijgt.
En daarmee leren kinderen op een speelse manier ontvankelijk te zijn, om contact te krijgen met… ..Ja met wat eigenlijk? Waar staat Krista voor, het meisje waar Sem in zijn bijzondere ervaringen contact mee heeft? Is het Krishna, of wellicht Christus. En die vader die je niet kunt zien? Is dat…. Vult u na lezing zelf maar in.
Het wordt allemaal aangestipt, maar niet verder geduid. Dát is denk ik de kracht van dit boek. Het leert kinderen, die opgroeien in een wereld waarin verstand en feitenkennis belangrijk lijken te zijn, oog en oor te krijgen voor dat wat veel belangrijker is.
= = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = =
Open Stal
2 augustus 2017
Bij de boekbindclub waarvan ik lid ben maakten we een Ji xiang hua.
Dat is een Chinese bloem die geluk brengt: een tot een diamantvorm gevouwen strook papier wordt omwikkeld door twee kleuren garen of draad. Ook zogenoemde kapitaalbandjes, de (vaak gekleurde) strookjes die je van binnenuit aan de boven- en onderkant van de rug van een ingenaaid boek ziet, kun je zelf maken van borduurgaren. Beide maken dus een heel ander gebruik van garen dan bedoeld.
Afgelopen zaterdag begon Open Stal met als thema ‘Van nature’. Het fascinerende vind ik elk jaar dat er heel vaak een kunstenaar bij is die ook materiaal op een heel andere manier gebruikt dan waarvoor het in eerste instantie gemaakt is. Motto is dan: Kijk, het is niet wat het is!
Dit keer is Roel Endedijk een goed voorbeeld van dit andersoortige gebruik van materiaal. Op locatie 4 (HAWAR) exposeert hij werk uit zijn serie Relevante Onderdelen. Het zijn ‘schilderijen’ van wol en katoen. Een enorme bougie of een ontluchtingssleutel bijvoorbeeld, lijken van ver een close-upfoto van die objecten, maar in werkelijkheid is de afbeelding uit gekleurde draden wol en katoen opgebouwd. In de catalogus vergelijkt de kunstenaar zelf het gevoel dat je daarbij krijgt met ‘het moment dat je je realiseert dat het niet jouw trein is die vertrekt, maar de trein die naast je stilstond’.
Eenzelfde gevoel kun je met Bijbelteksten hebben. Na een eerste lezing kun je het gevoel hebben in een overbekend verhaal terecht te zijn gekomen, waar je al vele keren een uitlegging bij kreeg. Maar bij herlezing, of door het betrekken van de context waarin het verhaal zich afspeelt, ontstaat er niet zelden een heel ander beeld. Dat is ooit verwoord in een boekje met als titel: Lees, er staat niet wat er staat! Ook de benadering van Drewermann spreekt daarom aan: je bent dan zelf David die Goliath (een tegenstander waar je tegenop zag) verslaat, of de blinde die weer kan zien (zaken worden je duidelijk) en je leeft zelf in de storm op zee.
Dat is volgens mij Bijbeluitleg: aangeven hoe en waar mensen zelf in de verhalen voorkomen.
= = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = =
The Lion King
5 juli 2017
Een tegoedbon om twee dagen met me uit te gaan. Dat krijgen de kleinkinderen van me op hun dertiende verjaardag. Opa regelt, rijdt en betaalt.
Twee weken geleden was het zover voor nummer drie. Hannah had gekozen voor The Lion King. Het werden dus twee dagen hotel in Kijkduin, bezichtigen van Madurodam, Panorama Mesdag en het Binnenhof. En enkele uren banjeren langs de woelige zee. Heerlijk!
De topper was natuurlijk de musical in Scheveningen. Wat een spektakel! Heerlijk die markante Afrikaanse harmonische sound. En onvoorstelbaar knap hoe de dieren vormgegeven zijn. De bewegingen van de giraffes zijn zo natuurgetrouw, dat je je realiseert dat daar vele uren oefenen aan voorafgaan.
Door die enorme indrukken zijn de teksten zo nu en dan langs me heengegaan. Maar de CD die Hannah kreeg, bood uitkomst. En dan valt op dat er filosofische en religieuze wijsheid in de teksten zitten. Teksten die als klaagpsalm in de bijbel hadden kunnen staan, zoals in Lang is de nacht: ‘Waar zijn de sterren heen? Zwart…. is de dag. ‘k Weet niet waarheen ik moet gaan. Thuis is een lege droom leeg als de nacht. Vader, zie jij mij niet staan?’ Of de bemoedigende woorden uit het lied ‘Alles ademt en leeft’: ‘Je wordt ergens op aarde geboren en je keert je gezicht naar de zon; en je wankelt en staat en waarheen je ook gaat, er is altijd die stralende bron.’
Het meest trof mij echter de tekst van ‘Hij leeft in jou’: ‘Hij leeft in jou, hij leeft in mij, waakt over alles, alles wat wij zien. Kijk in het water, kijk in je hart, in jouw reflectie, Leeft hij in jou ? Hij leeft in jou.’ Voor mij is dat de kern van gods-dienst: je realiseren dat het mysterie (God) ook in jezelf en in anderen leeft. Het zijn teksten die de dag erna, langs het opkomende en afnemende water van de oneindig lijkende zee, weer terugkeerden in mijn hoofd.
Genieten met je (klein)kinderen: wat een zegen! Zo zijn de tegoedbonnen die ik geef, stiekem ook grote cadeaus aan mezelf.
= = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = =
Wat opa kan
24 mei 2017
We waren met de (klein)kinderen bij elkaar. Een heerlijke zondagmiddag waarop de kleinkinderen de gelegenheid hadden zich buiten uit te leven.
Schommelen, trampolinespringen en voetballen dat het een lieve lust was. De oudste kleinzoon leerde de jongere kinderen klimmen met zijn professionele uitrusting. Prachtig!
‘Opa, staat u nog wel eens op uw hoofd?’, vroeg opeens de
oudste kleindochter. Tja, dat krijg je ervan als je ooit in een onbezonnen
moment meende je kunsten te moeten vertonen. Kinderen vergeten niets! ‘Hoe deed
u dat ook alweer?’ Dit was een als vraag vermomde uitdaging. Dus haalde ik de
sleutels en telefoon uit de broekzakken, gaf ze aan mijn vrouw en vroeg om een
plaid. Die werd met een brede grijns aangesleept. Opa ging op z’n knieën en
boog voorover, vormde een kommetje van beide handen op de plaid en legde het
hoofd daarin. Tot hiertoe niks bijzonders. Maar dan komt de vervolgstap die
niet iedereen zomaar voor elkaar krijgt: achterwerk omhoog en langzaam de
voeten beetje bij beetje richting het hoofd zetten en dan in een traag tempo de
voeten van de grond en in een gestage beweging de lucht in, kaarsrecht!
Gelukkig doe ik dit met enige regelmaat, maar met zoveel pottekijkers om je
heen is het wel wat lastiger. En helemaal om niet na twee tellen weer terug te
vallen. Na een tiental seconden volgde een welgemeend applaus; dan moet je
eigenlijk nog een tijdje zo blijven staan om je prestatie te bevestigen.
Vervolgens in eenzelfde trage tempo de benen weer naar beneden brengen en in de
uitgangspositie belanden. Yes, gelukt!
Enkele dagen later kwam er een app-je met een foto en daarbij de tekst: ‘Wat opa kan wil ik ook.’ De foto toonde een andere kleindochter in de handstand met het hoofd op de grond. Dat is al een schitterende prestatie. De vervolgstap is: de handen niet naast het hoofd maar als een kommetje eronder.
De diepere bedoeling met dit verhaal: wat je kinderen in hun jeugd voorhoudt, dat vergeten ze niet. Dat geldt ook voor geloofszaken. Aan hen de keuze of ze er wat mee doen.
= = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = =
Sterk en dapper
15 maart 2017
Soms heb je van die momenten dat je jezelf verbaast; dat zal iedereen wel eens overkomen.
Mij gebeurde het onder andere, met een tussenpoos van twintig jaar, twee keer tijdens mijn avondstudies. Docenten meenden een medestudent op een, in mijn optiek, onheuse manier de mond te moeten snoeren. Beide keren protesteerde ik en vroeg uitleg aan de docent. Dezen namen dat weer hoog op en de zaak werd in beide casussen tot bij de directie aanhangig gemaakt.
Ook in beide gevallen reageerden de medestudenten met enig ongeloof: dit hadden ze van mij niet verwacht. Maar wellicht was ik zelf wel het meest verbaasd. Ik was doorgaans een wat stille, teruggetrokken student, maar de drang naar rechtvaardigheid deed het frêle knaapje boven zichzelf uitstijgen.
Sindsdien heb ik lak aan de status van anderen, zeker als die menen hun positie te kunnen misbruiken. Als ze geen weerwoord krijgen vallen er namelijk letterlijk en figuurlijk slachtoffers. Bij mij gebeurde het protesteren die twee keer zonder nadenken: het flapte er zo maar uit. Blijkbaar leidde het diepgewortelde gevoel voor gerechtigheid tot mijn spontane protesten tegen de docenten die ik overigens graag mocht, maar die over de schreef gingen.
Ik moest hier aan denken toen ik een bijdrage las in de brochure Sterk en dapper, de veertigdagentijdkalender van de Protestantse Kerk in Nederland. Het is een prachtige full-color brochure die voor weinig geld elke dag een meditatief stukje biedt.
Dapperheid betekent volgens dit boekje: “de moed hebben om vierkant achter je goeddoordachte mening te staan. Het maakt je daarbij niet uit dat je ouderwets gevonden wordt of dat je uitgelachen wordt, of gekwetst. Je voelt je als het ware ‘vrijmoedig’ en hebt geen behoefte om te voldoen aan de verwachtingen van de ander, de omgeving of de maatschappij. Je doet recht aan je eigen waarden en overtuigingen. Als je vertrouwt op je innerlijke kompas, dan kun je dapperheid en moed ontwikkelen. Het is eenvoudiger om moedig te zijn als je weet waar je het voor doet.”
Een heldere uitnodiging dus om dapper te zijn, eventuele angst te overwinnen en voor ánderen op te komen én voor je eigen overtuiging.
= = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = =
Wake-up call
4 januari 2017
In ‘De orthodoxe ketter’, van Peter Rollins, kwam ik een prachtig verhaal tegen over een voorganger met een bijzondere gave.
Elke keer als hij persoonlijk voor mensen bad, verloren ze op bovennatuurlijke wijze direct al hun religieuze overtuigingen. De voorganger ontmoette tijdens een reis een zakenman, een bankier met een gezagsgetrouw geloof. In zijn functie deed hij ook dingen die zijn christelijke overtuiging op de proef stelden, “maar”, zo zei hij, “ik probeer zoveel mogelijk trouw te blijven aan mijn geloof.” Hij ging elke zondag drie keer ter kerke, nam deel aan een gebedsgroep en de wekelijkse Bijbelstudie. “Die activiteiten helpen me om niet te vergeten wie ik werkelijk ben.”
De voorganger vroeg aan de zakenman of hij voor hem mocht bidden en deze ging uiteraard direct akkoord, onwetend van de bijzondere uitwerking van diens gebeden. Nadat het ‘amen’ had geklonken riep de zakenman vol verbazing “Wat ben ik al die jaren dwaas geweest. Ik realiseer me nu dat er helemaal geen God is en geen Geest die me inspireert.”
Maar thuisgekomen werd de bankier geconfronteerd met het feit dat hij in plaats van een gelovige, een man van God, nu alleen een harde zakenman was die werkte in een corrupt systeem. Hij begon zijn werk te verachten, kreeg een burn-out en gaf zijn baan op. Toen hij zich, van die last bevrijd, beter voelde, begon hij aan arme mensen uit te delen van wat hij verdiend had en het systeem te bekritiseren waarvan hij deel had uitgemaakt.
Jaren later trof hij de voorganger opnieuw, knielde voor hem neer en zei: “Dank je beste vriend, dat je me hebt geholpen om mijn geloof te herontdekken.”
De kerkelijke en geloofsactiviteiten van de zakenman waren “niets anders dan een soort ontluchting van een machine”, zo schrijft Rollins als toelichting op dit verhaal.
Moraal: Wij doen er goed aan ons voortdurend af te vragen in hoeverre ons geloof wellicht een alibi is voor ons dagelijkse handelen dat soms zo tegenstrijdig kan zijn met datgene wat we zeggen te belijden. Geloven is een werk-woord. Als het niet leidt tot rechtvaardig handelen naar anderen dan stelt het helemaal niks voor!