Hier staat mijn laatstgehouden ( nederlandstalige) preek die wordt ververst op de zondag (ca. 13.00 uur) waarop de volgende preek wordt gehouden.
Zie hiernaast onder Pagina’s voor de gebruikte orde van dienst
Onder Pagina’s vind je ook mijn laatste Stellingwerver of Friese preek.
Wil je een reactie geven? Stuur een mailtje
Oudwoude, 29-6-2025
1 Koningen 19: 19-21 en Lucas 9: 52-61
Gemeente van Christus,
Misschien had ik ook kunnen zeggen: gemeente van zoekers, twijfelaars, gelovigen en alles daartussenin. Want zo vastberaden in het geloof zijn we niet altijd.
Straks gaat het over het pittig stukje tekst uit Lucas. Geen gezellig verhaal over een goede herder of een barmhartige Samaritaan – nee, in dit stukje tekst is Jezus behoorlijk radicaal. Hij is op weg naar Jeruzalem. De reis begint. Letterlijk én geestelijk. En Jezus is gefocust: “Hij richtte zijn blik vastberaden op Jeruzalem.” Geen omwegen. Geen tijd voor een afscheid, geen tussenstop bij een vriend. Nee, Jezus is dus vastberaden op weg naar zijn Jeruzalem.
Maar eerst terug naar de eerste lezing over Elia en Elisa. Elia gooit zijn mantel over Elisa heen. Het staat er als een tussenzinnetje, maar achter het benoemen van die mantel zit een diepe betekenis. Het is Elia’s persoonlijk bezit geweest. Hij sliep erin. En hij werd erdoor herkend: ‘Een haren mantel met een leren gordel’. Die mantel maakt deel uit van Elia’s identiteit: de profeet! Met dezelfde mantel bedekte hij ook zijn gezicht toen hij voor Gods aangezicht moest verschijnen op de Horeb. Deze mantel staat daardoor symbool voor ‘een profetische geest’.
Het is dáárom dat Elisa – nadat Elia de mantel over hem heen wierp – direct zijn twaalf span ossen in de steek liet en Elia achternarende. Die twaalf span ossen werden gebruikt om te ploegen. Twaalf staat hier natuurlijk symbool voor de twaalf stammen van Israël. Die ossen moeten de grond bewerken om er zaad in te strooien, vruchtbare grond maken, zodat er voedsel komt voor velen. En dat staat symbool voor werken aan gerechtigheid en vrede. Door te ploegen werk je mee aan de toekomst.
Elisa laat die ploegende ossen dus in de steek. Maar hij zegt nog wel dat hij eerst even afscheid wil nemen van zijn ouders.
Sommigen menen daarin twijfel te bespeuren; het zou misschien wel een poging tot uitstel kunnen zijn van Elisa. Hij kan blijkbaar niet vastberaden op zijn doel afgaan, zo concluderen ze. Maar het kan ook zijn dat het een bewuste stap van Elisa was. Hij ziet namelijk de realiteit onder ogen – en daarmee de consequenties, de gevolgen – van zijn stap om profeet te worden. Die gevolgen zijn dat hij zijn oude leventje moet afleggen. Dát is de lading die schuilgaat achter ‘afscheid nemen’ van mijn ouders.
Het is afscheid nemen van je oude gewoonten en de bekende omgeving. Het is het opgeven van je vriendengroep en van je zekerheden. Dát kunnen erg moeilijke beslissingen zijn die we zelf ook wel tegenkomen.
Zo’n ervaring had ik bij onze verhuizing van Oosterwolde naar Kollum. Nadat Lieuwkje aangaf graag te willen verhuizen naar deze omgeving, had ik een paar weken nodig om aan dat idee te wennen, omdat ik wist dat ik veel moest loslaten. En dat doet altijd een beetje pijn. “Kan ik daar ook wel weer een goed leven opbouwen? Krijg ik daar wel snel weer de nodige contacten?” En toen kwam later ook nog eens corona. Maar als je bewust een dergelijke keuze maakt, dan sta je ook zelf in voor de gevolgen van die keuzes en dan zet je je ook volledig in om het te doen slagen. En ik kan u geruststellen: ik heb nog geen moment spijt gehad.
Elisa wilde dus ‘bewust’ afscheid nemen om zijn keuze te benadrukken, zijn keuze om Elia te willen opvolgen. Vervolgens slacht hij ook nog eens zijn koppel ossen en bereidt het vlees op de jukken, die dus als brandhout dienstdoen. Zo benadrukt hij nóg eens zijn keuze: hij verbrandt letterlijk alles achter zich en daardoor is er geen weg meer terug. Volledige overgave dus. Vastberaden.
Iets vergelijkbaars zien we in het evangelie van Lucas. Het begint al direct met de eerste regel uit het gelezen gedeelte. Ook een eenvoudig zinnetje waar een diepe lading achter schuilgaat: “Toen de tijd naderde dat Jezus van de aarde zou worden weggenomen, ging hij vastberaden op weg naar Jeruzalem.” Vastberaden op naar Jeruzalem. Dat is het mantra van Jezus. Gefocust dus.
Jeruzalem, dat is een metafoor, beeldspraak, voor de stad van vrede, de plek waar God en mens elkaar ontmoeten en samen kunnen wonen, het is de plek waar de vreemdeling welkom is, waar de kinderen spelen op de pleinen, waar de ouden van dagen in de poort zitten waar ze geraadpleegd worden. Jeruzalem is metafoor voor de stad van God, waar God zélf koning is en waar geen vreemde machten meer over ons zullen heersen.
Jeruzalem is de woonplaats van je hart en ziel, daar waar je vrij bent om al je liefde te geven. Ja, als het erop aankomt is dát Jeruzalem het Koninkrijk van God.
Maar…. dat Jeruzalem, is dat wel haalbaar? En hoe kom je daar dan? Want laten we eerlijk zijn: het lijkt er helemaal niet op, op dát Jeruzalem! De werkelijkheid is heel wat anders dan de droom van de bijbel. In werkelijkheid worden er bommen gegooid, en mensen geofferd; in of door het échte Jeruzalem, maar óók in het figuurlijke Jeruzalem. Vaak immers worden goede bedoelingen al in de kiem gesmoord. Vaak ook worden mensen met goede ideeën met gelach weggehoond. Vaak worden juist goede mensen slachtoffer van moord en doodslag. Dus…… dát Jeruzalem. Is dat wel haalbaar? En hoe komen we daar dan? Op de weg er naartoe zijn immers zóveel verleidingen en afleidingen.
Jezus methode is duidelijk: je kunt het bereiken als je vastberaden bent. Ook Jezus ging daarom ‘vastberaden naar Jeruzalem’. Hij volgde de weg van zijn bestemming, die ook ónze bestemming kan zijn. Wij moeten onszelf namelijk afvragen wat óns Jeruzalem is, onze bijdrage aan het Koninkrijk van God, en dan vastberaden zijn. Als we namelijk door de Geest geleid worden, dan zijn we vrij genoeg om die weg naar ons eigen Jeruzalem te gaan en ook te blijven gaan. We zijn immers geroepen om vrij te zijn; en echte vrijheid kun je herkennen aan de liefde – de liefde waardoor je in de ander jezelf herkent.
Liefde is niet: vuur van de hemel afroepen als mensen niet willen luisteren. Dat wilden Jacobus en Johannes doen toen ze merkten dat Jezus in het Samaritaanse dorp niet welkom was. “Heer, wilt u dat wij vuur uit de hemel afroepen dat hen zal verteren?” Zo ging dat immers óók in het oude testament, bij Elia.
En zo gaat dat tegenwoordig bij extremisten. Zij laten vliegtuigen torens invliegen, of ze blazen een metrostation op of ze plegen een massamoord in een moskee of kerk of school.
Jezus koos voor een andere weg, namelijk ‘vastberaden naar Jeruzalem’. Hij wil zich niet laten ophouden door gedoe, Hij wijst zijn beide leerlingen de les en vertrekt naar een volgend dorp. Op naar Jeruzalem. Vastberaden.
En blijkbaar werkt zoiets aanstekelijk; het leidt tot navolging. Iemand zei namelijk tegen hem: “Ik zal u volgen waarheen u ook gaat.” Maar Jezus’ reactie zal die persoon rauw op het dak zijn gevallen. Jezus spreekt namelijk de eerste van drie nogal cryptische zinnen uit: Hij reageert hier met: “De vossen hebben holen en de vogels hebben nesten, maar de Mensenzoon kan zijn hoofd nergens te ruste leggen.”
Jezus zegt hier met andere woorden: “Ik ben helemaal vrij. Ik ben overal en nergens thuis; ik heb geen eigen territorium dat ik moet bewaken; er is dan ook niets dat – en niemand die – mij kan claimen. Of, ja, toch! Één ding: de liefde die ik van God ontvang én doorgeef.”
Met andere woorden: “Beste man, let wel goed op wat je zegt, weet waar je aan begint, want als je mij wérkelijk wilt volgen dan zul je eerst veel van jouw zekerheden moeten loslaten. Je zult nergens je hoofd rustig kunnen neerleggen!” En die nogal cryptische tekst worden doorgaans – en ook hier – kortweg samengevat in de eenvoudige woorden “Volg mij!” Niet aanbidt mij, nee, volg mij! Met andere woorden richt jouw focus op het volgen van mijn voorbeeld.
Maar dan komen direct de mitsen en maren, de smoezen en excuses. Er zijn namelijk altijd wel redenen te bedenken om niét zo vastberaden naar Jeruzalem te gaan. Een huis dat opgeknapt moet worden, werk dat je in beslag neemt, een grote kennissenkring, een geliefde die veel tijd opslokt; of die tijdrovende hobby’s! Social media en TV.
Er zijn veel afleidingen en verleidingen die ons van de geplande weg naar ons ‘Jeruzalem’ doen afdwalen. Steeds weer komen we in ons leven op kruispunten te staan, grote of kleinere kruispunten, die vragen om een beslissing: Blijf ik vastberaden afgaan op mijn Jeruzalem of kies ik een omweg? Vandaar het excuus: “Laat me eerst mijn vader begraven!”
Daarop volgt de tweede cryptische zin van Jezus, en die klinkt nogal cru: “Laat de doden hun doden begraven!” Het ‘Laat me eerst mijn vader begraven’ kan hier gelezen worden als: “Ik ben momenteel nog te veel gehecht aan mijn familie, mijn vader rekent er misschien op dat ik hem zal opvolgen, ik kan het hem niet aandoen hem nu in de steek te laten. Als hij gestorven is, ja dán voel ik me vrij om u te volgen; maar nu even niet.”
Die vader is in zo’n geval natuurlijk al ‘figuurlijk dood’. Een opvolger in de zaak krijgen, een zoon die jouw voorbeeld volgt, een zoon wensen die een aardje heeft naar zijn vaartje, dat kan – als het eigenbelang is of egoïsme – de figuurlijke dood in de pot zijn. Als die zoon vastberaden naar zijn eigen Jeruzalem wil gaan, leg dan geen claim op hem; laat hem los, laat hem gaan ! Sommige banden houden ons vast aan wie we waren, in plaats van ons te laten worden wie we in werkelijkheid zijn. Mensen die niét vastberaden naar Jeruzalem optrekken, die zijn ‘dood’, en die moeten elkáár maar helpen en bijstaan. Daarom zegt Jezus: “Laat de doden hun doden begraven!”
En de derde cryptische reactie komt als antwoord op de opmerking dat iemand eerst graag afscheid wil nemen van zijn huisgenoten. Met huisgenoten kun je herinneringen ophalen. Je hebt een gezamenlijke geschiedenis. “Weet je nog hoe het was? Vroeger!” “Sta me toe dat ik eerst afscheid neem van mijn huisgenoten.” Maar Jezus zei tegen hem: “Wie de hand aan de ploeg slaat en achterom blijft kijken, die is niet geschikt voor het koninkrijk van God.”
Ploegen is werken aan de toekomst, zo zagen we al bij Elisa. Ploegen op het land is een secuur werk daarvoor moet je geconcentreerd zijn, gefocust, anders krijg je scheve voren. Als je niét vastberaden bent en gaat twijfelen, dan ga je achteromkijken. En juist dán gaat het mis, want als je achteromkijkt dan gaan de teugels die je in handen hebt, of het stuur, een andere kant op. Dus niet wroeten, niet ploegen in het verleden, maar focussen op het Nu; de aandacht richten op dat waar je nú aan wilt werken. Vastberaden.
Uit het voorgaande valt veel te leren. Soms moeten wij bijvoorbeeld rigoureuze beslissingen nemen in ons bestaan. Zelf herken ik enkele van die momenten heel duidelijk in mijn leven. Keuzes waardoor ik soms alleen kwam te staan. Beslissingen waardoor ik door sommigen niet meer werd begrepen. Dat kunnen dan pijnlijke ervaringen zijn. Maar ook ervaringen waardoor je gelouterd, of zelfs gezegend, wordt. Het zijn immers vaak beslissingen waarvan je achteraf zegt: Hoe héb ik die kunnen nemen, maar wat bén ik blij dat ik het deed!
Was ik dan altijd zo ‘vastberaden’ in die keuzes, zo gefocust? Ja, op die paar beslissende keuzemomenten zélf wel, maar wat gingen er soms intense worstelingen aan vooraf!
‘Vastberaden naar Jeruzalem gaan’, dat wil niét zeggen dat je onderweg geen kleine of grotere kruispunten meer zult tegenkomen, kruispunten waar meestal geen duidelijke bewegwijzering aanwezig is en waar je dus op je eigen kompas de juiste richting moet bepalen. Maar als je het juiste kompas gebruikt, je niet laat verleiden of afleiden, dan leidt die weg uiteindelijk wél naar jouw Jeruzalem. Over geloven zei Martin Luther King eens: “Geloven is de eerste stap durven zetten, ook al zie je nog niet de hele weg“, dus ook al weet je nog niet waar je uiteindelijk terechtkomt.
Jezus moest elke dag kiezen tussen leven en geleefd wórden; hij koos te ‘leven’ tegenover ‘te sterven zonder ooit écht geleefd te hebben’. Uiteindelijk ging het bij Jezus, en uiteindelijk gaat het bij ons, om de keuze voor of tegen Jeruzalem, dat is leven mét of zónder God. Zetten wij op de kruispunten in ons leven stappen in de goede richting? Blijven wij vastberaden en laten wij ons niet afleiden richting het Koninkrijk? Kortom: zetten we stappen naar God en naar onze naaste? Want dát is navolging: vastberaden naar ons Jeruzalem gaan. Jezus navolgen in het werken aan het Koninkrijk van God.
De tekst uit Lucas 9 is geen troosttekst. Het is een wake-up call. Volgen is niet altijd meelopen. Volgen is soms je eigen pad hervinden, afgestemd op die diepe stem in jezelf die zegt: “Doe wat echt van waarde is.” Geloven is onderweg zijn. Niet perfect. Niet zonder struikelen, maar met open hart en open handen. Volgen is bepaald niet altijd veilig, niet comfortabel, niet rationeel. Maar het is wél zinvol. Vurig. Levend.
Jezus vraagt geen perfectie of aanbidding, maar wel toewijding en navolging. En dan niet morgen, maar nu. Geen “ja, maar…”, maar “ja, en…”
Wil je een reactie geven? Stuur een mailtje !
===========================================
De eerstvolgende Nederlandstalige preek wordt geplaatst op de eerstvolgende dag waarop ik een dienst heb om circa 15.00 uur.